Legenda o nastanku Lebana: Caričina ćerka i mladi svinjar

Grad je smešten na ušću Šumanke (Šumanske reke) u Jablanicu, koja u daljem toku prolazi kroz Leskovačko polje i poznata je kao najveća sušica u Srbiji (presušuje u letnjim i zimskim mesecima). Lebane se nalazi na magistralnom putu Leskovac – Priština, 21 km jugozapadno od Leskovca, koji je središte Jablaničkog okruga.

Lebane spaja Južno Pomoravlje sa Kosovom i Metohijom, a time i čitav jugoistok Srbije sa Jadranskim morem, što ga je (pre NATO agresije) činilo značajnom tranzitnom zonom. Na povoljan geografski položaj opštine utiče i njena blizina Nišu, koji predstavlja jedno od glavnih saobraćajnih čvorišta Evrope i granici Srbije sa Makedonijom, ali i relativna blizina auto-puta (20 km).

Najbliži susedi Lebana su opštine: Medveđa, Bojnik i Leskovac.

Kulturno-istorijski spomenici

Najznačajniji istorijski spomenik u blizini grada je Caričin Grad. Smešten 7 km od Lebana, on predstavlja ostatke ranog vizantijskog grada Justinijana Prima. Grad je sagradio car Justinijan I, na mestu svog rođenja. Caričin grad je najznačajnija turistička atrakcija Lebana, ali ne i jedina. Među posećenijim lokacijama je i Radan planinu, koja obiluje brojnim prirodnim fenomenima: Đavolja Varoš, Delivode, voda koja prividno teče uzvodno itd.

O Lebanu - nastanak

Nema pouzdanih podataka o nastanku Lebana (Hleban – godine 1516. pominje se pod ovim imenom), niti pouzdanih podataka o najstarijim stanovnicima jablaničkog kraja. Međutim, vizantijski period šestog veka i početak sedmog veka obiluju ličnostima i događajima vezanim za ovaj kraj koji u tom smislu izlazi iz okvira regionalnog značaja, dosežući sa Justinijanom Prvim, najvećim umom, vojskovođom i graditeljem Vizantijskog carstva, rođenim ovde (Tauresium), svetske razmere.

Pod Tursku vlast, ovaj kraj potpao je 1455. godine kada je po nekim pokazateljima Leskovačka nahija imala oko sto hiljada ljudi. Prema tadašnjem popisu stanovništva, jedno od najvećih naselja u tom periodu, Pertate, imalo je 133 obična i 15 udovičkih domaćinstava.

Interesantan je podatak da su posle dolaska Turaka, kada se srpski živalj masovno iseljavao sa ovih prostora, sela Šumane i Šilovo, odoleva svim iskušenjima koje je imao srpski živalj pod Turcima. Ostala su homogena i u najtežim periodima turske vladavine.

Po dolasku Turaka mnogi Srbi napuštaju svoja ognjišta, neki prelaze Savu i Dunav i tamo se nastanjuju. Pomenuto selo, Pertate, godine 1858. ima samo 40 kuća. Oslobođenje koje je došlo 1878. godine uslovilo je povlačenje Turaka i Arnauta i doseljavanje srpskog življa iz vranjske kotline, sa Vlasine, iz Crne Trave, sa Kosova i metohije, iz Pčinje, Krive Reke i Hercegovine. Godine 1880. formiran je Jablanički srez od lebanske , bošnjačke, buvčanske, bojničke, žitnopotočke i ivanjske opštine.

Zanimljiva je narodna etimologija koja nazive pojedinih mesta lebanske opštine tumati legendom o svinjaru i carskoj ćerki. Tako je selo Svinjarica dobilo naziv po mladom svinjaru u kojeg se zaljubila ćerka carice koja je vladala Caričinim Gradom. Ova zabranjena ljubav bila je uzrok njihovog progona, pa se legenda dalje odnosi na njihov beg pred razljućenim roditeljima. Naziv sela Štulac narod je tumačio po štulama koje su počele otpadati sa kočije kojom su bežali, selo Geglja po konju koji je počeo da gega, a Krivača po mestu gde je konj počeo da se krivi. Mesto u kojem niko nije hteo da im da hleb nazvaše Lebane, a selo gde su zamenili iznemoglog konja, Konjino. Selo gde ih je potera stigla dobilo je naziv Ždeglovo, pošto je na tom mestu, po legendi, ubijen svinjar ( žde glava – ode glava).

vikipedia, lebane.org.rs