Prolom banja

Penjete se obroncima planine Radan, na kojima su kuće sa patinom potoka koji ispod njih protiču. Podseća na neki davni Zlatibor kojim su potoci proticali u tišini. Na ulazu u Prolom Banju, gde fabrika vode i srednjevekovna Sveta Petka stoje tik jedna uz drugu, tišina još vlada u jesenjoj magli koja „briše” planinske vrhove. Jarke oktobarske ruže i limeni pevac na zahuktalim odžacima – moć i nemoć života na svakom koraku se prepliću.

– Dolazim u Banju 12 godina, kao mlad sam bio skoro otpisan zbog otkazivanja bubrega, a sada stoprocentno rade. Danas spadam u mnogobrojne turiste, kaže Vlada R.

O lekovitosti banjske vode „ Politika” piše još četrdesetih godina prošlog veka, po priči posetilaca koji su, u vreme kada je tu postojala samo jedna šupa, zbog njenih izvora spavali na livadama: „Jedan čovek bacio je u njenu vodu dinar, a on se rastopio! Drugoga su doneli bolesnog, a on se vratio zdrav, pešice. Ozdravila je i žena koja je htela da oslepi”…Navodi se i da je Prolom Banju otkrio jedan bangavi konj kog je seljak ostavio u Prolom planini da umre, a posle nije mogao da ga uhvati kad je čuo kako juri planinom. Planina Radan se, kažu još, nalazi na raskršću „Zmajevih brazda”koje predstavljaju „energetske meridijane i prenose pozitivnu energiju zemlje.

Danas, u hotelu „Radan” nalazi se vrhunska specijalna bolnica za lečenje bubrežnih, želudačnih i kožnih bolesti izvorskom termalnom vodom. Voda sa izvora, ističe iz svih slavina umesto industrijske, leči i bolesti jetre i žuči i ginekološke, ali i bolesti kostiju, zbog čega se u hotelu nalazi i savremeni spa centar sa toplim bazenom pored običnog, đakuzi kadama i toplim klupama. I obični turisti, u dogovoru sa lekarima, ovde mogu da uplate i bisernu kadu, masaže, blatne, ultrazvučne i druge terapije. Od ove vode se za goste proizvode nepasterizovano Prolom pivo sa najvećim procentom B vitamina među evropskim pivima, kao i sokovi.

Polupansion u dvokrevetnoj sobi košta 2.000, a sa terapijama od 2.600 do 2.800 dinara. Penzioneri imaju popust od 10 odsto. U susret dugoj hladnoj zimi, direktor Prolom Banje Zlatko Veljović najavljuje od 1. novembra do kraja marta, promotivni boravak „Prezimljavanje”: za boravak od mesec i više dana, pun dnevni panison, uz pregled i relaks program, iznosi 1.600 dinara u dvokrevetnoj sobi. Ukoliko neko uplati za 2,5 meseca, banja ga časti boravkom od dodatnih mesec i po dana. Veljović najavljuje nastavak renoviranja i gradnju letnjeg bazena.

Pešačka staza vodi do crkve Lazarice. Obnovljena, ona je jedna od retkih sačuvanih crkava brvnara u topličkom kraju. Ime nosi po tome što se u njoj pričestio deo vojske cara Lazara odlazeći u Kosovski boj. Otud i verovanje da je prirodno čudo koje se nalazi u njenoj porti – šest uvijenih stabala šljivinog drveta koja je okružuju – svedočanstvo o polasku vojske u Boj. Kako objašnjava Slaviša Jovanović, vodič i marketing menadžer preduzeća „Planinka”, po legendi su šljive iznenada počele da se uvijaju dok je srpska vojska, prevelika za malu crkvu, kružila oko nje predvođena sveštenikom. Šljive su ostale uvijene, kaže legenda, čekajući da se ratnici vrate da se isprave …

Zagonetno je to što uvek ima šest uvijenih šljiva, dodaje sagovornik, jer kad se jedna suši istovremeno raste uvijeno novo stablo, dok su šljive koje ih okružuju potpuno prave! Tvorci legende odgovaraju na to da je vojska šest puta obišla oko crkve.

Prolom Banja se, inače, nalazi iznad Kuršumlije, prve Nemanjićke prestonice u kojoj je Nemanja posvetio manastir Sveti Nikola Savi a on ovde krstio prvog vernika. Rušen i pljačkan za vreme velike seobe Srba, čeka obnovu za koju je preduzeće „Planinka” uradilo projekat. Zbog bitnosti srpskih svetinja ovog kraja, stanovništvo želi da se Kuršumliji (po turskom mestu gde su se od olova pravili kuršumi), vrati stari naziv Bele crkve. Očekuju se i iskopavanja brda iznad manastira za koje se pretpostavlja da je bilo Nemanjićki grad što bi, pored neolitskog nalazišta Pločnik bilo jedno od glavnih arheoloških vrednosti kraja.„ Više novca je utrošeno na puteve rimskih careva nego za obnovu srspkih svetinja”, kaže Jovanović.

Iz Banje se sada organizuje i noćni obilazak Đavolje varoši sa piknikom. Pored Etno krčme, u Banji postoji i Krčma – ribnjak kalifornijskih pastrmki pored koje je i mini zoološki vrt.

U privatnom smeštaju je noćenje 400 dinara, a u Garetovom konaku pansion u dvokrevetnoj sobi, uz mali velnes, 1.500 do 1.700 dinara, kaže vlasnik Dejan Ćurčić, naslednik nekadašnjeg vlasnika Banje pradede Radenka, koji, po pisanju tadašnje „Politike”, bolesnima nije naplaćivao vodu.

----------------------------------------------

Specijaliteti i cene u kafanama

Specijaliteti ovog kraja su jagnjetina ispod sača, pita rednica, beli kačamak sa topljenim sirom, paprike s kajmakom, ali i rakija od divlje kruške. Inače, pređelo toplička zakuska može da se poruči za 250 dinara, 10 ćevapa je isto toliko, doručak od tri jaja košta 85 dinara, dok Prolom pivo košta 55 malo a 80 dinara veliko, a Prolom sokovi 90 dinara. Porcija pastrmke u kafanama je oko 300 dinara, kafa je 50 do 70 dinara. Mirjana Nikić