Prokuplje i Kuršumlija, mistična dela prirode

Arheološka nalazišta u okolini Prokuplja svedoče da je ovaj kraj bio naseljen već u sedmom milenijumu pre nove ere. Iskopine u okolini grada datiraju iz različitih perioda i svedoče o običajima sasvim drugačijih kultura i civilizacija. Iz perioda kada se Prokuplje zvalo Hammemum, na brdu Hisar iznad grada, nalazi se vredan spomenički kompleks – Tvrđava Hisar, koja je sa tri strane opasana rekom, a nekada je štitila glavnu vezu Pomoravlja sa Kosmetom. Sama tvrđava sastojala se od donjeg i gornjeg grada. Turci su je zauzeli 1454. godine, u isto vreme kada i Kruševac. Od ranijih utvrđenja danas postoji Jug-Bogdanova kula, iz koje se, prema tvrdnjama, obezbeđivalo korišćenje vode sa Toplice. Narodno predanje legendarnog Jug-Bogdana, njegovih devet sinova Jugovića i majku Jugovića, vezuje za Prokuplje. Zato toliko mesta u ovom gradu nose ime po Jug-Bogdanu. Mnogi tragovi ranijih civilizacija mogu se upoznati i u Narodnom muzeju, u centru grada.

Crkva Svetog Prokopija, u podnožju Hisara, veoma je značajna za ovaj grad. Jezgro hrama potiče iz 9. veka, kada je bio trobrodna bazilika. Kasnije je više puta obnavljana i dograđivana, pa je tako postala i petobrodna bazilika. U njoj počivaju i mošti svetog Prokopija, prenete iz Niša, a po kome je i samo Prokuplje dobilo ime. U spomeničkom kompleksu na Hisaru postoje ostaci antičkog hrama i jedne ranohrišćanske crkve. Latinska crkva, u narodu poznata kao Jug-Bogdanova, nalazi se u neposrednoj blizini crkve Svetog Prokopija. Podignuta je u 14. veku na temeljima rimskog svetilišta, najverovatnije posvećenog Herkulu, čija je statueta pronađena prilikom iskopavanja. Ovu jednobrodnu crkvu koristili su Dubrovčani, koji su i ovde imali brojnu trgovačku koloniju, te je zato i dobila naziv Latinska.

U novijoj istoriji, najdramatičniji događaji u oblasti Prokuplja dogodili su se tokom Prvog svetskog rata. Krajem 1916. godine, u vreme bugarske okupacije, ovde je izbila velika buna. U gušenju Topličke bune mučki je pobijeno 20.000 ljudi.

Na 32 kilometru jugozapadno od Prokuplja nalazi se Kuršumlija. Ovde se nalazio rimski grad Ad Fines (Na kraju). Stefan Nemanja, rodonačelnik srpske svetorodne loze Nemanjića, jedno vreme (u 12. veku) boravio je ovde. Njegove zadužbine, manastiri Presvete Bogorodice i Svetog Nikole, bile su prekrivene olovnim krovom, koji je blještao na suncu. Po tim crkvama, i grad je jedno vreme nosio naziv Bele crkve. Zvao se još i Toplice, najverovatnije po izvorima mineralnih voda po kojima je ovaj kraj poznat. Ime Kuršumlija dali su joj Turci, zbog olovnih krovova na crkvama (kuršum–olovo).

Ovaj kraj poznat je i po mnogim legendama o reci Radun, a prema jednoj od njih reke tu teku uzvodno!

U okolini današnje Kuršumlije, u selu Viče, arheolozi su otkrili ostatke banjskog lečilišta iz 3. milenijuma pre nove ere. Ovaj lokalitet smatra se najstarijom banjom na svetu. I danas se u blizini Kuršumlije nalazi nekoliko banjskih lečilišta, u kojima izvire voda čiji se kvalitet smatra najboljim na svetu. Prolom Banja je od Kuršumlije udaljena 23 kilometra. Veliki broj minerala, u malim količinama, čini ovu Banju jednim od najpogodnijih banjskih centara u Evropi. Flaširana voda „Prolom“ veoma je delotvorna, kao dopunska terapija, za sve koji pate od bubrega i bolesti mokraćnih puteva. Lukovska Banja, od Kuršumlije udaljena 35 km, mesto je gde se uspešno ublažavaju bolovi nastali kao posledica reume, oboljenja kičme ili povreda. Termomineralne vode u ovoj Banji izviru sa temperaturom između 59 i 690C, brzinom od čak 100 litara u sekundi.

Nedaleko od Kuršumlije, u podnožju planine Radan, uzdiže se varoš bez meštana – Đavolja varoš. Do nje se dolazi kada se iz ovog grada krene ka Prištini. Ovaj jedinstveni fenomen prirode dobio je ime po svom neobičnom i za narodnu maštu jezovitom izgledu. Nalazi se iznad Đačkog potoka, u kome zbog velike koncentracije gvožđa i sumpora nema nikakvog života. Đavolja varoš sastoji se od oko 200 zemljanih stubova i piramida pokrivenih kamenim kapama.

Stubovi su visine od dva do dvadeset metara, debljine od pola do tri metra i uglavnom su svrstani u redove sa zajedničkim osnovama. Do nastanka ovih stubova dolazi stalnim erozivnim radom kiše od koje ih štite kamene kape, dok je ostalo zemljište oko njih sprano. Broj stubaca varira jer se stalno stvaraju novi i urušavaju stari, a svaki od stubova ima svoj jedinstveni oblik koji se stalno menja. Narodno predanje ima nekoliko različitih objašnjenja za nastanak ovih stubova, a među njima se ističu dva. Prvo kaže da su stubovi, zapravo, okamenjena deca koja su pri jednoj opkladi nadmudrila đavole. Po drugom, đavoli su hteli da organizuju venčanje između brata i sestre, a neka viša sila je okamenila svatove da ne bi počinili greh. Kada duva vetar između stubova, stvara zavijajuće zvuke koji doprinose neobičnoj atmosferi. U blizini se nalaze Đavolji izvori, nazvani tako zbog visokomineralne kisele vode koja ima crvenu boju. Đavolja varoš kandidovana je za jedno od svetskih prirodnih čuda.

NE TREBA PROPUSTITI:

– šetnju po Hisaru

– tretman u Prolom Banji

– odlazak u Đavolju varoš

GEJZIR

Na jugu Srbije, na obalama reke Jablanice i u podnožju planine Goljak, nalazi se Sijarinska Banja. Ovde ima 18 mineralnih voda, temperature od 32 do 720C. Posebnu atrakciju, jedinstvenu u Evropi, predstavljaju gejzir tople vode čiji vodeni stub dostiže visinu od osam metara i povremeni gejzir koji eruptira na svakih deset minuta.